هر کتاب درسی که دست یک دانشآموز مدرسه است متناسب با سطح متوسط دانشآموزان نوشته شده اما آیا همهی دانشآموزان متوسط اند؟ ممکن نیست یک نفر برای فهم مطلب به تامل، زمان یا مثالهای بیشتری احتیاج داشته باشد؟ یا فرد دیگری در کلاس باشد که سطح فعالیتش بالاتر از متوسط کلاس باشد؟ چگونه کتاب کمک درسی انتخاب کنیم ؟ تفاوت سطح و شیوه تدریس معلمین و در نتیجه وجود تعداد محدودی مدرس نمونه در سرتاسر کشور، در کنار مشکلاتی مثل ایرادات احتمالی یک کتاب درسی، نبود ساعت کافی برای آموزش، تعطیلیهای پیدرپی کلاسها بهخاطر آلودگی هوا، برف، همهگیری کرونا و بسیاری چیزهای دیگر نمونه دلایلی بوده تا کتابهای کمک درسی روزافزون بین دانشآموزان محبوبیت پیدا کند.
حالا کمکدرسیها جایگاه ویژهای در مدارس پیدا کردهاند و خب به مرور هم تعدادشان رو به افزایش گذاشته. آن چه که دانشآموزان را الان سردرگم میکند این سوال است: «با این همه تنوع چه کتابی بخرم و از کجا؟»
در ادامه این نوشته سعی میکنیم به طور خلاصه جوابی برای علامت سوال بالا پیدا کنیم. البته یادمان هم نمیرود که که احتمالا نمیشود هیچ ناشر خاصی را به عنوان بهترین در همهی زمینهها معرفی کرد. هر ناشری کتابهای خوب، بد و عالی دارد و هر دانشآموز باید با توجه به سطح کتاب و اطلاع از محتوای آن، متناسب با وضعیت فعلی خود کتاب مناسب را انتخاب کند.
علت تعدد بالای عناوین و انتشارات چیست ؟
علاوهبر وجود ناشران مختلف گاهی هم پیش میآید که یک ناشر برای هر درس، نه یک کتاب، که چندین جلد کتاب منتشر میکند؛ مثل انتشارات گاج که برای فیزیک رشته ریاضی دوازدهم، ۷ کتاب مختلف چاپ کرده. هرکدام از این کتابها، یک شکل از احتیاجات دانش آموز را پاسخ میدهند چون از نظر محتوا به چند دسته تقسیم میشوند.
آمادگی آزمون تستی
این کتابها معمولا درسنامهی سبکی دارند و محوریت آنها سوالات تستی است. میکرو طبقهبندی گاج و آبی قلمچی را میشود معروفترین آنها به حساب آورد.
مکمل آموزش
این کتابها با هدف مطرح کردن عمیق یا آسانتر مفاهیم درسی نوشته شدهاند.
آمادگی آزمون تشریحی
شامل درسنامه و بعد سوال و جواب تشریحی هستند وبرای امتحانات پایان ترم منابع مفیدی به حساب میآیند.
کتابهای جامع
شامل سه بخش میشوند: درسنامه، سوالات تشریحی و سوالات تستی. در این کتابها سعی شده به هر سه مورد به شکل مناسبی پرداخته بشود و همهی موارد را در خودش جا بدهد. کتاب شگفتانگیز خیلی سبز، سهبعدی نشر الگو و سیر تا پیاز گاج معروفترینها در این دسته اند.
کتاب کار
همان طور که از اسمش پیدا است شامل تمرینات است اما بدون پاسخنامه و برای کارهای کلاسی و تمرینات گروهی یک راهحل مناسب برای معلمان فراهم میکند.
کتابهای حلالمسائل
به اسم «گامبهگام» هم معروف هستند و مثالها، فعالیتها و تمرینات کتاب درسی را حل کرده و پاسخنامه کامل آنها را منتشر میکنند. برای مقایسهی جواب تمریناتی که دانشآموز به تنهایی آنها را حل کرده با جواب درست کاربرد دارند، اما گاهی استفادههای دیگری از آنها میشود.
چگونه کتاب کمک درسی انتخاب کنیم
بعد از انتخاب محتوای کتاب مرحله بعد انتخاب ناشر است از بین ناشران مختلف و کتابهای متنوعی که در اختیار دانشآموزان قرار میگیرند. گاج، قلمچی، نشر الگو، منتشران، مبتکران، تخته سیاه، مهر و ماه و خوشخوان از معروفترین آنها هستند. گزینهها متنوع اند پس برای انتخاب بهتر باید دانشآموز چند صفحه از کتاب را بخواند و با دوستان و معلمان مشورت کند و بعد از اینکه از بین گزینههای موجود کتاب مناسب خود را تشخیص داد، نوبت به روش تهیه آن میرسد.
معمولترین کار مراجعهی حضوری به فروشگاههای کتاب بوده. در کنار مزایایی که خرید حضوری دارد اما هزینهی رفت و آمد و زمانی که به هدر میرود و تازه امکان اینکه کتابفروشی، کتاب مورد نظر ما را نداشته باشد از مشکلات این روش تهیه کتاب است.
فروشگاههای اینترنتی یک روش جایگزین است. زمانی که قصد خرید از آنها را داشته باشید به راحتی و در هر مکانی میتوانید کتاب مورد نظر را سفارش بدهید. قبل از سفارش به راحتی هزینه و زمان ارسال و موجودی کتاب را چک میکنید و چون بعضی از این فروشگاهها تخفیفات خوبی هم دارند میتوانید قیمت آنها را با هم مقایسه کنید و زیر قیمت کتابفروشیهای سطح شهر خرید کنید. معمولا میشود چند صفحه از کتاب را قبل از خرید، در سایت نگاه کرد، هر چند کارکرد فروشگاههای حضوری را ندارد. برای خرید هم سایت اینترنتی خود ناشران، و هم فروشگاههای اینترنتی تخصصی کتاب وجود دارند که با یک سرچ ساده میتوانید تعداد زیادی از آنها را پیدا کنید البته مثل هر خرید اینترنتی دیگری باید قبل از پرداخت از اعتبار فروشگاه اطمینان پیدا کرد.
روش تهیه و انتخاب کتاب کمک درسی
علاوه بر فروشگاههای اینترنتی کتاب، سایتهایی هم وجود دارند که نسخه الکترونیکی کتاب را عرضه میکنند. این کتابها معمولا تا ۵۰ درصد یا بیشتر تخفیف دارند و اگر به خواندن کتابهای دیجیتال عادت داشته باشید برای خرید هزینه بسیار پایینتری دارید.
فروشگاههای موجود در صفحات مجازی و خرید کتاب دست دوم هم از دیگر راههای دسترسی به این منابع است. نهایتا مشخص است که در اینجا هم راههای متنوعی وجود دارد، هر کس متناسب با شرایط خود بهترین را انتخاب خواهد کرد.
